Díli - 10 Dezembro 2025
Sua Exelénsia Ministra Edukasaun Dra. Dulce de Jesus Soares hamutuk ho Embaixadór Brazil ba Timor – Leste, Dr. Ricardo José Lustosa Leal, Asina akordu Suplementár no Dokumentu Projetu Programa Formasaun ba dosente sira 3⁰ Siklu Esinu Báziku nian iha Timor–Leste. Serimónia asinatura ne'e realiza iha Sala VIP Ministériu Edukasaun, Vila-Verde.
Iha diskursu, Sua Exelénsia Ministra Edukasaun, Dra. Dulce de Jesus Soares, hateten, onra boot ida iha Serimónia Asinatura projetu ne’ebé reprezenta marku signifikativu ida iha Timor- Leste no Brazil, iha kampu estratéjiku Edukasaun nian no liuliu iha área Formasaun profesór sira nian.
"Ha’u mós hakarak hato’o agradesimentu espesiál ba ABC ba ninia papél krusiál iha koordenasaun Projetu ida-ne’e, no ba Universidade Estatál Campinas UNICAMP ba exelénsia téknika no sientífika ne’ebé nia lori ba prosesu edukasionál iha Timor-Leste. Esperiénsia hosi instituisaun sira-ne’e, lahó dúvida, konstitui kontribuisaun folin-laek ida hodi hametin ensinu lian portugés iha ita-nia rain", dehan Ministra Edukasaun.
Governante ne'e hatutan, Governu Timor-Leste komprometidu tebes atu garante katak labarik no joven ida-idak iha asesu ba edukasaun ida ho kualidade ne’ebé permite sira atu mehi boot liután, la’o dook liután, no kontribui ba sosiedade ida ne’ebé justu liután, kualifikadu liután no preparadu liután ba dezafiu sira sékulu XXI nian.
"Husi parte Timor nian, permite ha’u atu hato’o mós ha’u-nia agradesimentu ba INFORDEPE ba nia dedikasaun, kapasidade téknika, no kompromisu inkansavel ba dezeñu no implementasaun programa ida-ne’e.
Ohin ita selebra liu fali asinatura ba dokumentu ida. Ita selebra vizaun ida ne'ebé hola parte iha: Vizaun ida-ne’ebé rekoñese Lian Portugés nu’udar identidade, patrimóniu kulturál no akadémiku, ponte ida ne’ebé liga ita ba mundu luzófonu no loke odamatan ba koñesimentu, siénsia no oportunidade ba dezenvolvimentu", dehan Ministra Edukasaun.
Projetu ne’e inklui mós produsaun materiál didátiku atualizadu ba klase 7.º, 8.º no 9.º, kriasaun Ambiente Aprendizajen Virtuál (AAV) no estabelesimentu, iha INFORDEPE, Sentru Formasaun Profesór Portugés ida ne’ebé sei konstitui estrutura permanente ba apoiu tékniku no pedagójiku no sei kontinua sai hanesan ai-riin fundamentál ida ba dezenvolvimentu nasionál.
Projetu ida-ne'ebé ohin ita asina ho Repúblika Federativa Brazil, reflete loloos kompromisu determinasaun atu hametin profisionál sira ne'ebé loroloron harii futuru iha sala-aula sira, iha eskola sira, iha munisípiu hotu, iha postu administrativu no iha aldeia sira iha nasaun tomak.
Governu reafirma katak Timor-Leste sei kontinua valoriza parseria sólidu, responsável no respeitu hodi promove koñesimentu, formasaun no dezenvolvimentu umanu. Kontinua serbisu ho rigorozu ho sentidu misaun nian no foku absolutu ba kualidade edukativa, tanba fiar katak liuhusi edukasaun mak harii ita-nia povu no ita-nia nasaun nia futuru.

[Portu]
MINISTRA DA EDUCAÇÃO E EMBAIXADOR DO BRASIL ASSINAM ACORDO SUPLEMENTAR E DOCUMENTO DO PROGRAMA DE FORMAÇÃO DO 3.º CICLO DO ENSINO BÁSICO EM TIMOR-LESTE
Díli, 10 de dezembro de 2025 – A Sua Excelência a Ministra da Educação, Dra. Dulce de Jesus Soares, e o Embaixador do Brasil em Timor-Leste, Dr. Ricardo José Lustosa Leal, assinaram um Acordo Suplementar e o Documento do Projeto do Programa de Formação do Ensino do 3.º Ciclo do Ensino Básico em Timor-Leste. A cerimónia de assinatura teve lugar na Sala VIP do Ministério da Educação, em Vila-Verde.
No seu discurso, a Ministra da Educação afirmou que esta é uma honra significativa, já que o projecto representa um marco importante na cooperação entre Timor-Leste e o Brasil, particularmente na área estratégica da educação e, em especial, na formação de professores.
“Quero expressar o meu agradecimento especial à ABC, pelo seu papel crucial na coordenação deste projeto, e à Universidade Estadual de Campinas (UNICAMP), pela excelência técnica e científica que tem trazido ao processo educacional em Timor-Leste. A experiência destas instituições constitui, sem dúvida, uma contribuição inestimável para o reforço do ensino da língua portuguesa no nosso país”, sublinhou a Ministra.
A governante recordou que o Governo de Timor-Leste está profundamente comprometido em garantir que todas as crianças e jovens tenham acesso a uma educação de qualidade, que lhes permita sonhar mais alto, ir mais longe e contribuir para uma sociedade cada vez mais justa, qualificada e preparada para os desafios do século XXI.
“Da nossa parte, quero ainda expressar o meu reconhecimento ao INFORDEPE pela sua dedicação, capacidade técnica e compromisso incansável no desenho e implementação deste programa.
Hoje, não celebramos apenas a assinatura de um documento. Celebramos uma visão partilhada – uma visão que reconhece a língua portuguesa como identidade, património cultural e académico, e como ponte que nos liga ao mundo lusófono, abrindo portas ao conhecimento, à ciência e às oportunidades de desenvolvimento”, afirmou.
O projeto inclui a produção de materiais didáticos atualizados para as turmas do 7.º, 8.º e 9.º anos, a criação de um Ambiente Virtual de Aprendizagem (AVA) e o estabelecimento, no INFORDEPE, de um Centro de Formação de Professores de Português. Esta estrutura funcionará como um apoio técnico e pedagógico permanente, assumindo-se como um pilar fundamental para o desenvolvimento nacional.
O acordo agora assinado com a República Federativa do Brasil traduz um compromisso firme em fortalecer os professores que, diariamente, constroem o futuro nas salas de aula, nas escolas de todos os municípios, postos administrativos e aldeias do país.
O Governo reafirma que Timor-Leste continuará a valorizar parcerias sólidas, responsáveis e baseadas no respeito mútuo, promovendo o conhecimento, a formação e o desenvolvimento humano. O Executivo manterá o seu trabalho com rigor, sentido de missão e foco absoluto na qualidade educativa, acreditando que é através da educação que se constrói o futuro do povo e da nação.
#MédiaME