Atividade

πŒπš°ππš°π’π“π‘π€ π„πƒπ”πŠπ€π’π€π”π π‘π„π’ππŽππƒπ„ 𝐁𝐀 ππ‘π„πŽπŠπ”ππ€π’π€π”π π‡π”π’πš° 𝐃𝐄𝐏𝐔𝐓𝐀𝐃𝐔 π’πš°π‘π€ πš°π‡π€ ππ€π‘π‹π€πŒπ„ππ“π” ππ€π’πš°πŽπΓπ‹ πŠπŽππ€-𝐁𝐀 𝐒𝐄𝐓Ó𝐑 π„πƒπ”πŠπ€π’π€π”π

DΓ­li, 24 JuΓ±u 2025 – Debate iha Sala PlenΓ‘ria Parlamentu NasionΓ‘l, Sua ExelΓ©nsia Ministra Edukasaun, Dra. Dulce de Jesus Soares, hatudu klarifikasaun kona-ba esforsu sira ne’ebΓ© MinistΓ©riu Edukasaun halo atu responde ba dezafiu no prioridade iha sektΓ³r edukasaun, inklui infraestrutura, materiΓ‘l didΓ‘tiku, merenda eskolΓ‘r, edukasaun prΓ©-eskolΓ‘r no rekrutamentu profesΓ³r sira.

Iha aprezentasaun ne’e, Sua Sua ExelΓ©nsia Ministra Edukasaun, Dra. Dulce de Jesus Soares, hateten, MinistΓ©riu Edukasaun iha tinan 2024 konstrui ona sala aula hamutuk 108 no iha tinan 2025 sei kontinua tΓ‘n konstrui sala aula 50 resin, inklui halo distribuisaun ba kadeira no meza hamutuk 5 mil ba eskola sira iha territΓ³riu laran-tomak, durante tinan 2024 to’o tinan 2025, inklui livru hamutuk 740.929, no sei rezerva livru hamutuk 21 mil ne’ebΓ© sei iha armajΓ©n no seidauk distribui, tanba depende ba pedidu no mΓ³s dadus husi eskola sira.

β€œProblema ida ne’ebΓ© mak MinistΓ©riu Edukasaun infrenta, mak oras ne’e dadaun, karik distintu no distinta depitadu/a sira halo fiskalizasaun, ami sei infrenta problema iha biblioteka, maibΓ© oras ne’e ami servisu maka’as atu bele halo jestaun ba iha biblioteka ida di’ak, nune’e livru foun sira ne’ebΓ© tama bele rai ho dignu”, dehan S.E. Ministra Edukasaun.

Governante ne’e akresenta mΓ³s kona-ba merenda eskolΓ‘r, katak MinistΓ©riu Edukasaun halo ona esforsu ida hamutuk ho MinistΓ©riu Administrasaun Estatal no oras ne’e iha ona dekretu governu ida atu kontinua reforsa implementasaun merenda eskolΓ‘r iha eskola. No rekoΓ±ese katak sei iha faillansu lubuk ida, maibΓ© ho desentralizasaun merenda eskolar ne’e, mesmu orsamentu ne’e kanaliza liuhusi MinistΓ©riu Administrasaun Estatal, maibΓ© MinistΓ©riu Edukasaun nafatin foti responsabilidade atu garante katak programa merenda eskolar la’o di’ak liutΓ‘n iha futuru.

Aleinde ne’e, Sua ExelΓ©nsia Ministra Edukasaun mΓ³s hatan kona-ba ensinu prΓ©-eskolΓ‘r ne’ebΓ© tuir dadus husi EMIS MinistΓ©riu Edukasaun nian katak, atinji ona pursentu 30% husi fasilidade prΓ©-eskolar ne’ebΓ© mak disponibiliza ona iha territΓ³riu tomak hamutuk 300 resin, maibΓ© MinistΓ©riu Edukasaun servisu hamutuk nafatin ho parseiru dezenvolvimentu sira atu garante katak fΓ³ nafatin konsiΓ©nsia ba inan-aman atu lori nafatin oan sira ne’ebΓ© mak tinan 3-5 bele ba iha fasilidade sira ne’ebΓ© mak prepara ona.

β€œMinistΓ©riu Edukasaun nafatin buka dalan hodi hasa’e taxa partisipasaun prΓ©-eskolar, nune’e oan sira ne’ebΓ© to’o ona iha tinan 3-5, pelumenus iha ona literasia no numerasia bΓ‘ziku, antes tama ba primeiru anu. Husi ne’e MinistΓ©riu Edukasaun mΓ³s iha meiu lubuk ida hanesan School Readiness ne’e mai ho meiu rua, 1. Child to child (Estudante sira servisu hamutuk ho sira-nia maun no bin sira ne’ebΓ© mak idade boot liu sira, no programa ne’e la’o iha kada loron sΓ‘badu, durante fulan 3, atu oinsΓ‘ mak bele ajuda sira hodi bele iha koΓ±esimentu oituan ba iha literasia no numerasia baze ka kansaun ruma, antes sira ba prΓ©-eskolar iha fulan janeiru). 2. Iha mΓ³s programa Intensivu ne’ebΓ© la’o iha territΓ³riu tomak, iha eskola 70, no iha suku hamutuk 120 no kada suku iha estudante 30, nune’e sei hasa’e kobertura purvolta estudante hamutuk 3 mil”, dehan S.E. Ministra Edukasaun.

Governante ne’e mΓ³s esplika kona-ba rekrutamentu bolsa kandidatu ne’ebΓ© MinistΓ©riu Edukasaun halo ona. Rekrutamentu ba profesΓ³r hamutuk 4.008, ne’e rekruta iha tinan 2024 no 2025, tuir dekretu lei estatutu karreira dosente artigu 33, hanesan rekrutamentu ba ingresu karreira, kompostu husi faze rua; 1. Konkursu ba bolsa kandidatu. 2. Selesaun konkursu ba rekrutamentu, nu’udar natureza pΓΊblika bazeia ba prinsΓ­piu regulΓ‘r ba konkursu iha administrasaun pΓΊblika. Iha faze konkursu kandidatu sira submete dokumentu no halo prova eskrita eletrΓ³nika iha Komisaun Funsaun PΓΊblika.

β€œIha faze selesaun, mak komisaun rekrutamentu sei solisita ba kandidatu sira atu hatama dokumentu hanesan, rejistu kriminal, atestadu mΓ©diku no identifikasaun iha Sigap, atu garante katak kandidatu sira seidauk hetan pena demisaun ruma husi Komisaun Funsaun PΓΊblika, no antes atu hakat ba faze rua ne’e, MinistΓ©riu Edukasaun mΓ³s halo diploma ministeriΓ‘l ida atu bele estabele regra ba elaborasaun, aprovasaun no jestaun funsionamentu kuadru pesoal”, dehan S.E. ME.

Rekrutamentu ne’e mai husi kuadru pesoal ida ne’ebΓ© mak MinistΓ©riu Edukasaun halo liuhusi, halo levantamentu ba iha eskola sira atu haree sala aula hira, profesΓ³r hira, nΓΊmeru estudante hira no turnu hira, husi ne’ebΓ‘ mak hetan informasaun, no rekruta bazeia ba nesesidade. Prosesu rekrutamentu ne’e nakloke ba ema hotu-hotu hodi ba aplika. Prosesu ida ne’e mΓ³s bazeia ba Lei Baze Edukasaun, ne’ebΓ© la konsentra de’it ba graduadu sira ne’ebΓ© husi Γ‘rea edukasaun, maibΓ© ba graduadu hotu ne’ebΓ© mak iha interese, atu hakarak sai profesΓ³r no priense kritΓ©ria ne’ebΓ© mak estabelese.

β€œHusi teste ne’e rasik ita hetan timoroan ne’ebΓ© mak iha kualifikasaun di’ak tebe-tebes atu sai profesΓ³r no to’o agora hetan ona profesΓ³r foun hamutuk, 4.008, no destaka ona 2.913. No iha fulan juΓ±u ne’e nia laran mΓ³s halo ona rekrutamentu ba Bolsa Kandidatu Ensinu SekundΓ‘riu JerΓ‘l no TΓ©kniku VokasionΓ‘l no pasa ona hamutuk 1.095, inklui mΓ³s maluk sira husi Eis-ProfesΓ³r kontratadu 2023. Ba sira ne'ebΓ© liu ho valΓ³r liu 60, hamutuk 157, no na'in 156 mak liu ho valΓ³r 50, tanba ne'e MinistΓ©riu Edukasuan atribui tΓ‘n valΓ³r 10 gratuita ba sira, no dadaun ne’e totΓ‘l Eis-ProfesΓ³r kontratadu 2023 ne’ebΓ© pasa, hamutuk na'in 313”, dehan S.E. ME

Entre profesΓ³r sira ne’e hotu, iha mΓ³s lista espera hamutuk 900 resin, ne’ebΓ© mak sempre prontu, tanba MinistΓ©riu Edukasaun servisu hamutuk ho Institutu NasionΓ‘l Seguransa SosiΓ‘l identifika ona profesΓ³r sira ne’ebΓ© mak infrenta moras tempu naruk. Tanba ne’e sei foti fali profesΓ³r hamutuk 187 ne’ebΓ© mak iha lista espera, hodi koloka ba eskola sira, hodi troka sira ne’ebΓ© mak moras kle’ur ona.

#MΓ©diaME