Aileu, 09 Outubru 2025
Sua Exelénsia Ministra Edukasaun, Dra. Dulce de Jesus Soares, hamutuk ho Embaixadora Australia, Sra. Caitlin Wilson no parseiru sira hala’o vizita ba eskola Ensinu Báziku Sentál Roluli no Ensinu Báziku Filiál Buburnaro, iha Postu Administrativu Remexio, Munisípiu Aileu hodi halo observasaun ba servisu mentoria no mós progresu prosesu aprendizajen no jestaun sala-aula ne’ebé antes ne’e hetan ona formasaun ho tulun husi PHD Austrália.
Iha sorumutu ne’e, Sua Exelénsia Ministra Edukasaun, Dra. Dulce de Jesus Soares, hateten, governu la servisu mesak, maibé hamutuk ho parseiru sira husi nasaun oin-oin hodi bele apoiu iha konstrusaun edifísiu eskola, apoiu merenda eskolár, apoiu formasaun hodi lori dezenvolvimentu edukasaun ne’e ba oin.
“Ministériu Edukasaun ne’e parseiru ho PHD, tanba ne’e Embaixadora mai iha-ne’e atu haree rezultadu husi apoiu ne’ebé mak PHD fó mai Ministériu Edukasaun hodi apoiu mentoria ba eskola sira no mós ho programa oin-oin, hanesan: formasaun profesór, formasaun lideransa no jestaun sala-aula iha eskola sira. to’o ikus ohin Embaixadora mai haree rasik katak sala-aula, sala profesór jere kapás loos”, dehan Exelénsia Ministra Edukasaun.
Iha fatin hanesan, Sua Exelénsia, Embaixadora Australia, Sra. Caitlin Wilson, akrexenta, hodi agradese bele mai iha-ne’e atu rona no haree kondisaun eskola no preokupasaun manorin sira nian iha eskola ida- ne’e, atu nune'e , bele apoiu di’ak liután iha futuru.
“Servsiu hamutuk entre governu Austália no Governu Timor-Leste, liuliu Ministériu Edukasaun, iha ámbitu programa ALMA ne’ebé mak kompleta ona ohin ba tinan 10, tanba ne’e, iha biban ida-ne’e, ita iha oportunisdade hodi hasoru malu ho mentór lokál husi Munisípiu Aileu nian hodi rona kona-ba oinsá mak ita bele servisu hamutuk hodi hadi’a kualidade edukasaun iha Timor-Leste, no ha’u hakarak ita-boot sira onestu no nakloke ba saida de’it mak ita-boot sira hakarak hato’o”, dehan Embaixadora.
Aleinde ne’e, Diretór EBF Roluli, hateten, Eskola EBC Roluli iha nia Filiál hamutuk 8 no Pré-Eskolár 2, eskola refere iha númeru profesór sufisiente, tanba kolokasaun profesór bolsa kandidatu ne’ebé mai iha eskola ne’e ho nia filiál sira hamutuk na’in 32. Tanba ne’e, lori komunidade edukativa nia naran hakarak agradese ba Sua Exelénsia Ministra Edukasaun nia servisu.
“Iha tinan 2023 ba kotuk, ami iha profesór na’in 16 ne’ebé kobre eskola 10 no dalaruma iha eskola ida profesór na’in 1 bele hanorin husi primeiru anu to’o sestu anu, maibé ho Sua Exelénsia Ministra Edukasaun nia servisu maka iha tinan 2024, ami-nia moras durante ne’e ita-boot konsege kura duni, nune’e dadaun , ami totál profesór husi eskola 10 ne’e hamutuk na’in 51, dehan Diretór Eskola.
Diretór Eskola ne’e hatutan, Profesór iha eskola 10 ne’e sufisiente ona, maibé problema mak limitasaun sala-aula ne’ebé provizoriamente iha 33 sala-aula, maibé nesesidade presiza ne’e hamutuk 45, no fiar katak neneik ba neneik sei rezolve problema refere maske la atinji to’o pursentu 100%, tanba la’os Aileu de’it, maibé iha fatin seluk ne’ebé mós presiza apoiu.
Vizita ida -ne’e, demonstra kompromisu Governu Timor-Leste hamutuk ho Governu Austrália, iha esforsu kontínua atu hadi’a kualidade aprendizajen no apoiu formasaun profesór iha nível munisípiu, hanesan parte husi objetivu nasionál atu fortifika sistema edukasaun iha rai-laran.
[PORTU]
GOVERNO DE TIMOR-LESTE E AUSTRÁLIA REFORÇAM COOPERAÇÃO PARA FORTALECER O SISTEMA EDUCATIVO NACIONAL
Aileu, 9 de outubro de 2025 – A Sua Excelência, Ministra da Educação, Dra. Dulce de Jesus Soares, acompanhada pela Embaixadora da Austrália, Sra. Caitlin Wilson, e outros parceiros de desenvolvimento, realizou uma visita às escolas EB Central Roluli e EB Filial Buburnaro, no Posto Administrativo de Remexio, Município de Aileu. A deslocação teve como objetivo observar o progresso dos programas de mentoria pedagógica e o desenvolvimento da gestão escolar e das práticas de ensino, resultantes da formação apoiada pela organização australiana PHD.
Durante o encontro, a Ministra da Educação sublinhou que o Governo de Timor-Leste não trabalha isoladamente, mas em estreita colaboração com parceiros internacionais, com vista a melhorar as infraestruturas escolares, o fornecimento de merenda escolar e a formação de professores.
“O Ministério da Educação tem contado com o apoio do PHD, razão pela qual a Embaixadora veio testemunhar os resultados concretos do programa de mentoria e de outras iniciativas, como a formação de professores, o desenvolvimento de liderança escolar e a gestão de salas de aula. Hoje, a Embaixadora pôde ver com os seus próprios olhos o impacto positivo dessas ações”, afirmou a Ministra.
Por sua vez, a Embaixadora da Austrália, Caitlin Wilson, agradeceu a oportunidade de visitar as escolas e ouvir diretamente as preocupações e necessidades dos professores e comunidades locais, destacando a importância da cooperação bilateral.
“O trabalho conjunto entre os Governos da Austrália e de Timor-Leste, especialmente através do Ministério da Educação, já soma uma década de colaboração no âmbito do Programa ALMA. Esta visita permite-nos escutar os mentores locais de Aileu e compreender como podemos continuar a melhorar a qualidade da educação em Timor-Leste. Encorajo todos a partilhar abertamente as suas ideias e desafios”, afirmou a diplomata.
O Diretor da EBC Roluli destacou que a escola conta atualmente com oito filiais e dois estabelecimentos pré-escolares, dispondo de 32 professores, incluindo docentes bolseiros recentemente colocados.
“Em 2023 tínhamos apenas 16 professores para 10 escolas, chegando a haver um único docente a lecionar do primeiro ao sexto ano. Graças ao empenho da Sra. Ministra e ao reforço de pessoal, em 2024 conseguimos aumentar para 51 professores no total. A comunidade educativa está profundamente grata por este avanço”, referiu o Diretor.
Contudo, o responsável apontou que o principal desafio continua a ser a falta de salas de aula adequadas. Atualmente existem 33 salas, quando a necessidade real é de 45. Ainda assim, mostrou-se confiante de que, gradualmente, este problema será superado, reconhecendo que a escassez de infraestruturas escolares não afeta apenas Aileu, mas também outros municípios.
A visita reafirmou o compromisso conjunto dos Governos de Timor-Leste e da Austrália em melhorar a qualidade do ensino e reforçar a formação dos professores a nível municipal, como parte do esforço contínuo para fortalecer o sistema educativo nacional e garantir uma educação inclusiva e de qualidade para todas as crianças timorenses.
#MédiaME